Prof. Dr. Daron Acemoğlu Kimdir?

Daron Acemoğlu, 3 Eylül 1967 tarihinde İstanbul’da doğdu. Acemoğlu dünyaya geldiğinde, annesi İrma Acemoğlu, İstanbul Kadıköy’de yer alan Aramyan Uncuyan Ermeni İlkokulunda öğretmen ve müdürdü. Babası Kevork Acemoğlu, hukuk fakültesinde öğretim üyesiydi. Daha sonrasında, hukukçu Kevork Acemoğlu avukatlık mesleğini de icra etmeye başlamıştır.

İlköğrenimini Aramyan Uncuyan Ermeni İlkokulunda tamamlamıştır. İstanbul’un Kadıköy ilçesinde doğan ve çocukluğunun burada geçtiğini belirten Acemoğlu: ”Annem öğretmenliğe genç yaşta başladığı için erken emekli oldu. Babam da öğretim üyeliğinden yavaş yavaş avukatlığa geçmeye başladı. Bu zaman içerisinde ben de Galatasaray Lisesi’ne girdim. Babamın bürosu karşı tarafta, Şişli’de. Benim okulum Galatasaray Lisesi oldu. Annemin de artık Kadıköy ile işi kalmayınca biz de Kurtuluş’a taşındık. Bir süre Kurtuluş’ta kaldık daha sonra Şişli’ye taşındık. Şişli’den sonra, Zincirlikuyu’ya taşındık ama Kadıköy macerası hayatımda bitmişti.”

Daron Acemoğlu, ilköğrenimini tamamlamasının ardından Galatasaray Lisesi’ni kazandı. Galatasaray Lisesi’ni kazanması hakkında şöyle diyor: ”Bir açıdan iyi oldu, bir açıdan çok iyi olmadı. Gittiğimde Galatasaray Lisesi herhalde en kötü zamanını geçiriyordu. Ben 1978 senesinde başladım, 1980 senesinde darbe oldu. O zamanlar, darbenin en çok etkilendiği liselerden bir tanesiydi. Öğrencileri kontrol etmek için daha baskıcı bir hâle geldi. Benim girdiğim zamanda öğretmenler çok zayıftı. Biyoloji hiç öğrenmedim. Bundan daha kötü eğitim alan bir kurum o zamanlar için zor derim. Ama bizim sınıf içerisinde büyük yardımlaşmalar oldu. Hep birbirimize öğrettik. Kendi halimizde geliştik. Ben o açıdan Galatasaray Lisesi’nin bana büyük katkısı olduğunu söyleyebilirim. Aynı zamanda, gerçekten korkunç zamanlardan geçiyordu.”

1986 yılında Galatasaray Lisesi’nden mezun oldu. Mezuniyetinin ardından, İngiltere’de yer alan York Üniversitesi’nde İktisat eğitimine başladı. İktisat bölümünü nasıl seçtiğiyle alakalı olarak: ”15 yaşından başlayarak, politik meselelere ilgi duymaya başladım. Bunda ailemin de etkisi var. Benim babam, zamanında politikayla çok ilgiliydi. Evde çok kitap vardı. 12 Mart’ta evde kitap yakıldığını hatırlıyorum. 1980 darbesinde büyük korkular yaşandı. Yani, politik konulara ve kitaplara çok ilgi duyuyordum. 15 yaşından itibaren Türkiye’nin durumu, dünyanın durumu, Demokrasi, az gelişmişlik gibi konularla alakalı okumalar yapmaya başladım. O yüzden, İktisat okumaya karar verdim. Ben bu konulara çok ilgi duyduğum için dedim ki ben İktisat okuyacağım.”

Daron Acemoğlu, lisans derecesini York Üniversitesi Ekonomi Bölümü’nde 1989 yılında tamamladı. Lisans eğitimi esnasında yaz aylarında Türkiye’ye gelerek bankada iki staj yaptığını ve pek ısınamadığını belirten Acemoğlu, akademinin kendisi için daha uygun olduğunu düşündüğü için akademik alana yönelmeye karar verdi. Lisans derecesini almasının ardından, Londra Ekonomi Okulu’ndan (London School of Economics (LSE)) 1990 yılında yüksek lisans, 1992 yılında doktora derecelerini aldı. 1992-1993 yılları arasında Londra Ekonomi Okulu’nda, Ekonomi alanında öğretim görevlisi olarak ders verdi.

Doktora derecesini almasının ardından, dünyanın en prestijli üniversitelerinden birisi olan Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’ne (Massachusetts Institute of Technology (MIT)) kabul edildi. Akademik kariyerine devam etmek için 1993 yılında İngiltere’den ABD’ye gitti. Daron Acemoğlu, MIT’de çalışmaya başlamasını ve İngiltere’den ABD’ye taşınma hikayesinden şöyle bahsediyor: ”LSE’de doktorayı bitirdikten sonra burada mı kalacağım yoksa başka bir yere mi gideceğim diye düşünürken, ABD’de asistanlığını yaptığım bir profesör senin MIT’e gelmen lazım dedi. MIT bir rüya çünkü o zamanın en etkili gençleri orada ders veriyordu. Biz onların makalelerini, kitaplarını okuyorduk. Amerika’da birkaç yerden iş teklifi geldi ve Amerika’ya gittim. Bunların içerisinde MIT’de vardı. Bu sefer Amerika’da hayat kurmak değişik oldu çünkü Londra’ya alışmıştım.”

Daron Acemoğlu, 1993-1997 yılları arasında Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) İktisat Bölümünde Yardımcı Doçent olarak görev yaptı. 1997-2000 yılları arasında Doçent olarak görev yapmasının ardından, 2000 yılında Ekonomi Profesörü unvanını aldı ve bu unvanla 2019 yılına kadar ders vermeye devam etti. 2019 yılında, akademik hiyerarşi içerisinde bir öğretim üyesine verilebilecek en yüksek unvan olan Enstitü Profesörü unvanını aldı. Bu konu hakkında: ”MIT’e 1993 senesinde başladım ve ondan sonra da ayrılmadım. Kendini hayat boyu MIT’e adamış insanlar vardır, onlara döndüm. Çeyrek yüzyıl MIT’de kaldığım için, bundan üç sene önce bana bir tane plaket verdiler.”

Akademik kariyerinin yanı sıra çeşitli dergilerde editörlük de yapmıştır. Daron Acemoğlu, 2001-2007 yılları arasında Review of Economics and Statistics dergisinde Yardımcı Editör, 2007-2011 yılları arasında Econometrica dergisinde Yardımcı Editör, 2011-2015 yılları arasında yine aynı dergide Baş Editör olarak görev yapmıştır. Ekonometri Derneği tarafından düzenlenen Dünya Kongresi’nin (Econometric Society World Congress) 2010 senesinde Eş Başkanlığını yürütmüştür. Journal of Economic Growth dergisinin Yayın Kurulu Üyesidir. 2016 yılında Amerikan Ekonomi Topluluğu’nda (American Economic Association) Başkan Yardımcısı olarak görev yapan Daron Acemoğlu, Birleşik Devletler Ulusal Bilimler Akademisi (National Academy of Sciences) üyesidir.

Çalışma alanı içerisinde; ekonomik büyüme ve kalkınma, siyaset ekonomisi, gelir ve ekonomik eşitsizlik, ve ekonomik tarih gibi konular yoğun olarak yer almaktadır. Daron Acemoğlu’nun diğer önemli katkıları arasında, kurumların ekonomik performans üzerindeki etkilerini anlamaya yönelik teorik ve ampirik çalışmaları bulunmaktadır. Ayrıca, teknolojik değişim, işgücü piyasaları, çalışma ekonomisi gibi konularda da araştırmalar yapmıştır. Acemoğlu’nun çalışmaları genellikle interdisipliner bir yaklaşımı yansıtarak ekonomi, siyaset bilimi ve tarih alanlarını birleştirmeye odaklanmıştır. Daron Acemoğlu’nun çalışmaları, kurumsal ve siyasi faktörlerin ekonomik kalkınma ve refah üzerinde oynadığı önemli rolü vurgulamaktadır. Araştırmaları, gelişmekte olan ülkelerin kalkınma politikaları için önemli ve pratik öneriler sunmaktadır.

John Bates Clark Madalyası, 40 yaşın altındaki bir ekonomiste verilen en prestijli ödüllerden biridir. Daron Acemoğlu, ekonomik kurumlar ve siyasetin ekonomik performans üzerindeki etkilerine yaptığı katkılardan dolayı 2005 yılında bu madalyayı kazanmıştır. Ekonomik gelişim ve siyasal ekonomi alanında yapmış olduğu çalışmalarından dolayı, Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) tarafından, 2006 yılında Bilim Ödülü’ne layık görülmüştür. 2012 yılında, ekonomi bilimine önemli katkılarda bulunan kişilere verilen Erwin Plein Nemmers Ekonomi Ödülü’nü kazanmıştır. 2013 yılında sosyal bilimler dalında Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’ne layık görüldü. 2016 yılında, İspanya merkezli BBVA Vakfı tarafından iktisat biliminin farklı alanlarında önemli katkılarda bulunan kişilere verilen, Ekonomi, Finans ve İşletme dalında BBVA Vakfı Bilginin Öncüleri Ödülü‘nün sahibi oldu.

Daron Acemoğlu, yapmış olduğu araştırma ve çalışmaların yanı sıra önemli eserler kaleme almıştır. Acemoğlu’nun ”Ulusların Düşüşü”, ”Dar Koridor”, ”İktidar ve Teknoloji – Bin Yıllık Mücadele”, ”Makroekonomi”, ”Mikroekonomi”, ”Diktatörlük ve Demokrasinin Ekonomik Kökenleri’‘, ”Yapay Zekayı Yeniden Tasarlamak: Otomasyon Çağında İş Demokrasi ve Adalet”, isminde kitapları bulunmaktadır.

Daron Acemoğlu, günümüzün en saygın ve etkili ekonomistlerinden biridir. İktisat alanında iki kez Nobel ödülüne aday olarak gösterilen Acemoğlu’nun çalışmaları, dünya çapında akademisyenler, politika yapıcılar ve halk tarafından geniş çapta okunmakta ve tartışılmaktadır.

Kendisi gibi MIT’de profesör olan ve enstitünün 2017 yılında Elektrik Mühendisliği ve Bilgisayar Bilimleri Bölüm Başkanlığı’na atanan Asuman Özdağlar ile evli olan Daron Acemoğlu’nun iki erkek çocuğu vardır.