Kripto Kralı Mı, Dolandırıcı Mı? | FTX’in kurucusu SBF’nin Yükseliş ve Çöküş Hikayesi

Son zamanlarda dünyada ve ülkemizde yaşanan kripto para dolandırıcılıklarının sayısı oldukça artmış durumda. Kripto para borsalarının iflas etmesi sonucunda yatırımcılar borsalardan paralarını çekemez duruma geldi ve büyük kayıplar yaşandı. Yaşanan bu gelişmeler, yatırımcıların kripto paralara karşı güvenini sarstı ve gelişmekte olan bu sektöre karşı daha önyargılı yaklaşmasına sebebiyet verdi. Ülkemizde 2021 yılında gerçekleşen ve 400 binden fazla insanın mağduriyet yaşadığı kripto para borsalarından Thodex’in iflası oldukça ses getirdi. Thodex’in batışı sonucunda, yaklaşık 2 milyar dolar kayıp oldu. Geçtiğimiz 2022 yılında ise, kripto para tarihindeki en büyük iflaslardan birisi yaşandı. Dünya çapında hacme göre üçüncü sırada yer alan, kripto para borsalarından FTX iflas ettiğini açıkladı. 1.2 milyondan fazla kayıtlı kullanıcısı bulunan FTX borsasının iflas açıklamasından sonra, paniğe kapılan yatırımcıların gerçekleştirdiği satışlar sonucu kripto para piyasalarında büyük düşüşler yaşandı.

Bugün, FTX borsasının kurucusu, bir zamanlar ‘Kripto Kralı’ olarak anılan şimdilerde ise en büyük kripto para dolandırıcısı olarak yargılanan Sam Bankman-Fried’ın (SBF) yükseliş ve çöküş hikayesini konu alacağız.  

Samuel Benjamin Bankman-Fried ya da bilinen ismiyle Sam Bankman-Fried (SBF olarak da bilinir), 6 Mart 1992’de Amerika Birleşik Devletleri Kaliforniya’da doğdu. Annesi Barbara Fried ve babası Joseph Bankman, Stanford Üniversitesi’nde Hukuk profesörü olarak görev yapmaktaydı. Çocuklarının iyi bir eğitim hayatından geçmesini isteyen anne ve babası açısından şanslı bir ailede dünyaya gelen Sam Bankman-Fried, liseyi doğduğu Kaliforniya bölgesindeki Crystal Springs Uplands okulunda okudu. Teknoloji ve bilgisayarlara karşı büyük bir ilgisi bulunan SBF, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde (MIT) fizik eğitimi aldı ve 2014 yılında mezun oldu.  

Mezun olduktan kısa bir süre sonra, algoritmik alım satım yapan bir ticaret şirketi olan Jane Street Capital’e katıldı ve hisse senetleri ve borsa yatırım fonları ticareti yaptı. Üç sene bu şirkette çalıştıktan sonra 2017 yılında işinden ayrıldı ve kendi geliştirdiği arbitraj stratejilerini kullanarak alım – satım yapmaya başladı. Bitcoin ve çeşitli kripto paralarda alım satım stratejileri geliştiren SBF, Bitcoin’in değerinin kripto para borsaları arasında farklılıklara sahip olduğunu fark etti. Bulduğu bu açıkla Bitcoin’i ucuza satıldığı borsalardan alıyor, daha sonra yüksek fiyattan başka borsalarda satıyordu. Bunun üzerine, aynı yıl Eylül ayında kripto paralarda alım satım yapan Alameda Research adlı bir şirket kurdu.

İşini çok seven ve tutkuyla çalışan SBF, gününün büyük kısmını ekran başında geçiriyor, uyumak için dahi evine gitmiyordu. Bu tutku ve azimli çalışma sonunda ona başarıyı getirdi ve 2018 yılının ilk aylarında, arbitraj modelleri üreterek algoritmik alım satım işlemleri yapan Alameda Research şirketi, günde 1 milyon dolar kazanmaya başladı. Alameda şirketinde elde ettiği kazancı ve başarıları gören SBF, 2019 yılında kripto paralarda alım satım yapılmasına aracılık hizmeti veren FTX borsasını kurdu.

FTX’in kurulmasının ardından işler beklenildiğinden iyi gitti. FTX, 2020’de 89 milyon dolar gelir elde ettiğini bildirirken, bu rakam %1000’lik bir artışla, 2021’de 1,02 milyar dolar oldu. Artan popülerliği sonucunda, 1 milyondan fazla kayıtlı kullanıcıya ulaşan FTX, günde ortalama 10 – 15 milyar dolarlık işlem hacmiyle, dünyanın en büyük üçüncü kripto para borsası haline geldi. İsmini spor alanında duyurmak isteyen FTX, NBA’in ünlü takımlarından Miami Heat ve e-spor alanında faaliyet gösteren TSM ile sponsorluk anlaşmaları imzaladı. 2022 yılının Ocak ayında, FTX’in değerinin 32 milyar dolar olduğu bildirilmişti.

Başarılarının sonucu olarak, Alameda ve FTX’in kurucusu SBF, resmi olarak 2021 yılında milyarder oldu. 29 yaşında 22.5 milyar dolar servete sahip olan Fried, yaşı itibariyle dünyanın en zengin insanı olarak tarihe geçti ve Forbes dergisi tarafından her sene yayınlanan ‘En Zengin 400 Amerikalı’ listesinde 32. sırada yer aldı.

Üniversite’de fizik eğitimin yanı sıra, felsefeye de meraklı olan SBF, faydacılıktan ilham alan felsefi bir hareket olan “altruizm” ile ilgilenmeye başladı. Bu hareket, servet birikimine karşı olmayarak; servetin başkalarının hayatlarını iyileştirebilecek veya kurtarabilecek iyi amaçlara aktarılması yolunda hayırseverliğe ve fedakarlığa karşı olumlu bir yaklaşım sergiliyordu. Bu düşünceden etkilenerek hareket eden SBF, sivil toplum örgütlerine ve destek verdiği siyasi parti kuruluşlarına milyonlarca dolar bağış yaptı.

Fakat, her kötü giden şey sonsuza kadar kötüye gitmeyeceği gibi, her iyiye giden şey de sonsuza kadar iyiye gitmeyecekti. Kripto para piyasası adına kötü ve oldukça zorlu geçen 2022 yılında peşi sıra birçok kripto para şirketi iflasını açıklamıştı. FTX’de bu iflas furyasına katılmıştı. Basına düşen bir haber sonrasında, Alameda Research şirketinin bilançosunda yüksek miktarda FTT tokeni bulunduğu iddia edildi. Bu token, FTX tarafından çıkarılan ve borsanın yerel kripto para birimidir. FTT tokenin değerinin sürekli artış göstermesi sonucunda, şirketin bilançolarında yüksek kâr elde ettiği gözükmekte fakat şirket aslında açık vermekteydi. Bu sayede, FTX yan şirketi Alameda Research’ü finanse etmekteydi.

Alameda’nın finansal tablolarında yapılan bu oyunun açığa çıkması sonucunda kripto para piyasasında büyük gelişmeler yaşandı. FTX’in en büyük rakiplerinden bir başka kripto para borsası Binance, elinde tuttuğu yaklaşık 529 milyon dolarlık FTT tokenini sattığını açıkladı. Bu açıklama sonrası, FTT %80’e yakın değer kaybı yaşadı. Paniğe kapılan FTX kullanıcıları, tedirginlikle paralarını çekmeye başladı. FTX, para çekme işlemlerini durdurdu ve şirketin kurtarılması için Binance ile görüşmeye başladı. Binance ile yapılan görüşmelerden olumlu sonuç çıkmayınca, 2022 yılının Kasım ayında iflas ettiğini açıkladı.

FTX’in iflasını açıklamasından sonra, müşterilere ait 8.9 milyar doların kayıp olduğu belirtildi. FTX, 11 Kasım’da iflas koruma başvurusunda bulundu. Aynı tarihte, FTX’in kurucusu Sam Bankman-Fried, CEO’luk görevinden istifa ettiğini duyurdu. Bu süreçte 16 milyar dolar servete sahip olan SBF, servetinin %94’ünü kaybederek 1 milyar doların altına düştü. Hatta, FTX’in kurtarılması aşamasında, bağışladığı milyon dolarları dahi geri istemek zorunda kaldı. Kripto para piyasalarında şok etkisi yaratan bu olay, milyonlarca insanın mağduriyet yaşamasına ve FTX’den parasını çekememesine sebebiyet verdi. ABD’li federal savcılar tarafından hazırlanan iddianame sonucunda SBF’ye yönelik dolandırıcılık, müşterilerinin parasını kendi zimmetine geçirme ve bu paralarla yatırım yapma, kara para aklama gibi çeşitli suçlamalar yöneltildi. Bunun sonucunda, Bahamalar’da bulunan SBF’nin ABD’ye iadesi istendi. Tutuklanarak 21 Aralık 2022 tarihinde ABD’ye teslim edilen Bankman-Fried, çıktığı duruşma sonucunda 250 milyon dolar kefaletle serbest bırakılması kararlaştırıldı. Kendisine yöneltilen dolandırıcılık suçlamalarına karşı açıklama yaparak bu iddiaları reddeden SBF, yanlışlar yapmasına rağmen niyetinin dolandırıcılık olmadığını açıklamıştı. Kefaletle serbest bırakılmasına karşın, suçlu bulunması halinde 100 yıldan fazla hapis cezası alması bekleniyor.