Kalpazanlık ve Sahte Para Hakkında 6 Kitap Önerisi

Teknolojinin gelişmesiyle birlikte yeni suç türleri ortaya çıkmış olsa da, binlerce yıldır devam eden bazı suçlar hala varlığını sürdürmektedir. Bunlardan biri de, bugün ele aldığımız sahte para basma suçu, diğer bir adıyla kalpazanlıktır. Kalpazanlık, bir devletin veya yöneticinin ticaret ve ekonomi alanında kullanılmak üzere belirlediği resmi paranın benzerini yaparak dolaşıma sokma eylemini ifade eder. Bu suçu işleyen kişiye ise “kalpazan“ denir.

Sanayi Devrimi’nin ardından büyüyen modern kapitalist ekonomilerde kağıt para yaygınlaşmadan önce, ticaret madeni paralarla yapılmaktaydı. Kalpazanlık suçunu tarihsel bir perspektiften incelediğimizde, bu suçun kökeninin M.Ö. 7. yüzyıla, madeni paraların ilk kez icat edildiği Lidya uygarlığına kadar uzandığını görüyoruz. Lidya Krallığı’nda madeni paraların tarihte ilk kez kullanılmasının ardından, kalpazanlık olayları da bu dönemde görülmeye başlanmıştır. Roma İmparatorluğu’nda ise genişleyen topraklarla birlikte ticaret ve ekonomi de büyümüş, bu durum sahte para basımının artmasına ve ciddi bir sorun haline gelmesine yol açmıştır.

Geçtiğimiz günlerde sitemizde paylaştığımız “Senyoraj Nedir? Para Basmanın Devletlere Sağladığı Gelir ve Tarihi“ başlıklı yazımızda da detaylı bir şekilde ele aldığımız gibi, Orta Çağ’da kalpazanlık oldukça yaygındı. Feodal sistemin hakim olduğu bu dönemde, ekonomik ve siyasi güç toprak sahiplerinin elindeydi. “Senyör“ olarak adlandırılan toprak sahibi feodal beyler, kendi paralarını basma hakkına sahipti. Bu hakkı kullanırken, zaman zaman daha düşük saflıkta metallerle para basarak sahtecilik yaparlardı.

15. ve 16. yüzyıllar arasında sona erdiği kabul edilen Orta Çağ’ın ardından, 17. yüzyılda İngiliz Krallığı’nda kalpazanlık olayları yaşanmaya devam ediyordu. Ünlü fizikçi Isaac Newton, 1696 yılında İngiliz Darphanesi’nde çalışmaya başladı ve bu suçların artması üzerine 1699 yılında İngiliz Kraliyeti tarafından Darphane Müdürü olarak atandı. Newton, 1727’deki vefatına kadar sürdürdüğü bu görevde, pek çok kalpazanlık vakasını ortaya çıkararak suçluların yargılanmasını sağladı. Ayrıca, madeni paralar üzerinde yenilikler yaptı; örneğin, paraların kenarlarına dişli desenler ekleyerek yeni kalpazanlık girişimlerinin önüne geçmeyi başardı.

Bilinen en büyük kalpazanlık olaylarından biri, II. Dünya Savaşı sırasında gerçekleştirilen Bernhard Operasyonu’dur. Naziler, savaş sırasında İngiliz ekonomisini çökertmek amacıyla 132 milyon ile 300 milyon sterlin arasında sahte para üretmiştir. Bu paraların ne kadarının dolaşıma sokulduğu kesin olarak bilinmese de, basılan miktarın yalnızca küçük bir kısmının kullanıma sunulabildiği tahmin edilmektedir. Tarihin en büyük kalpazanlık operasyonlarından biri olarak kabul edilen ve gerçekleşmesi halinde savaşın seyrini değiştirme potansiyeli taşıyan Bernhard Operasyonu, 2007 yılında “Kalpazanlar“ adlı filme konu olmuştur.

Kalpazanlar filmi, geçtiğimiz günlerde sitemizde yayımladığımız “Kalpazanlık Konulu İzlemeniz Gereken 4 Dizi ve Film Önerisi“ başlıklı içeriğimizde de yer almıştı. Kalpazanlık konulu yapımları konu edindiğimiz bu içeriğimizin yanı sıra, bugünkü içeriğimizde ise kalpazanlık ve sahte para konularında yayımlanmış kitapları derleyerek sizlere 6 kitap önerisi sunuyoruz. Ayrıca, benzer konularda daha fazla dizi, film ve kitap önerisi için sitemizin ilgili bölümlerini ziyaret edebilirsiniz.

1. İbrahim Bakırhan – Da Vinci’nin Darphanesi

İbrahim Bakırhan’ın kaleme aldığı, 296 sayfalık Da Vinci’nin Darphanesi, 2022 yılında İnkılap Kitabevi tarafından yayımlandı. Kitap, İtalya Merkez Bankası Darphanesi’nde çalışan Giancarlo Machiavelli’nin macera dolu hayat hikayesini konu alıyor. Maddi ve manevi zorluklar içinde büyüyen Giancarlo, darphanedeki işinden edindiği bilgi birikimiyle para basımı konusunda uzmanlaşmıştır. Ancak bu yetkinliğini yasadışı bir plan için kullanmaya karar verir ve sahte para basmak üzere bir kalpazanlık girişimi başlatır. Bu tehlikeli plan, mafya ve polislerin de dahil olduğu karmaşık bir kovalamacaya dönüşür. Aksiyon ve heyecanla dolu Da Vinci’nin Darphanesi, Giancarlo Machiavelli’nin nefes kesen kalpazanlık hikayesini okuyucularla buluşturuyor.

2. Andre Gide – Kalpazanlar

Fransız yazar André Gide tarafından kaleme alınan Kalpazanlar (orijinal adıyla Les Faux-Monnayeurs), ilk kez 1925 yılında yayımlanmıştır. Edebiyat tarihinde önemli bir yere sahip olan bu eser, yayımlandığı dönemde toplumsal tabuları sorgulayan yaklaşımıyla dikkat çekmiş ve kült bir klasik olarak değerlendirilmiştir. Kalpazanlar, yazıldığı dönem için oldukça cesur ve yenilikçi bir üslupla edebiyat dünyasında özgün bir yer edinmiştir. Roman, bir grup karakterin ahlaki, psikolojik ve toplumsal arayışlarını ele alırken, temel teması olan gerçeklik ve sahtelik kavramlarını derinlemesine işler. Hikâyede, karakterlerin sonunda sahte para basmaya yönelmesi, yalnızca bir suç olarak ele alınmaz. Gide, sahte para basma olayını, toplumsal değerlerin ve bireylerin sahte davranışlarının metaforu olarak kullanır.

3. Lev Tolstoy – Sahte Para Kuponu

Rus edebiyatının öncülerinden ve adı bu edebiyatla özdeşleşen Lev Tolstoy’un uzun öyküsü Sahte Para Kuponu, bir lise öğrencisinin sahte bir kupon yaptırması ve bu olayın zincirleme etkilerini konu alır. Küçük bir kasabada ailesiyle yaşayan lise öğrencisi, babasının verdiği parayı artırmak amacıyla sahte bir kupon yaptırır. Ancak bu kupon harcandıkça farklı kişilerin eline geçer ve her seferinde yeni sorunlara yol açar. Tolstoy, bir kötülüğün nasıl ‘domino etkisi’ yaratabileceğini çarpıcı bir şekilde gözler önüne serer. Para hırsı ve maddi yetersizliklerin insan doğasını nasıl yozlaştırabileceğini ve bunun toplumsal sonuçlarını derinlemesine analiz eden bu eser, aynı zamanda ahlaki bir sorgulama niteliği taşır.

4. Aziz Nesin – Kalpazanlık Bile Yapılamıyor

1984 yılında ilk baskısı yapılan Kalpazanlık Bile Yapılamıyor, Aziz Nesin’in mizahi öykülerini barındıran ve 160 sayfadan oluşan bir eserdir. Okurları bir yandan güldüren, bir yandan da düşündüren öykülere sahip olan bu kitap, ismini içindeki öykülerden birinin başlığından almıştır. Son baskısı, Aralık 2023’te Nesin Yayınevi tarafından gerçekleştirilmiştir. Kitabın arka kapağında yer alan şu alıntı, eserin mizahi derinliğini yansıtır:

“…Dolar getir dolar, sterlin getir sterlin, ruble getir ruble basayım ki hiçkimse kalpını aslından ayırt edemez. Ayırt etmek ne demek, bilirkişinin en feriştahına, uzmanının en şahına götür göster, paranın aslına sahte der de, benim yaptığım kalp paraya sahte diyemez. Kâğıt paranın da, maden paranın da sahtesini yaparım. Övünmek gibi olmasın, değil bu memlekette, sanmam ki dünyada da üstüme bir kalpazan olsun…“

Bu alıntı, Aziz Nesin’in zekice kurgulanmış hiciv gücünü ve toplumsal eleştirilerini bir kez daha gözler önüne seriyor.

5. İsmail Güzelsoy – Sincap

İsmail Güzelsoy’un “Banknot Üçlemesi“nin ilk kitabı olan Sincap, romanın başkahramanı İskender Sof’un kaçış öyküsünü anlatıyor. Şair olan İskender Sof, vatan hainliğiyle suçlanır. Bu suçlama üzerine, sevdiği herkesi ve tüm dostlarını geride bırakarak ülkesini terk edip yurtdışına kaçmaya çalışır. Kaçışı sırasında yolu bir kalpazanla kesişir. Ancak bu süreçte, İskender’in peşinde bir istihbarat ajanı da vardır ve onu sürekli takip etmektedir. Aksiyon, heyecan ve maceranın yanı sıra vatan sevgisi gibi derin temaları işleyen bu roman, para ve kalpazanlık üzerine dikkat çekici bilgiler ve detaylarla okuyucuyu zengin bir dünyaya davet ediyor.

6. Murray Rothbard – Yasal Kalpazan

Kitap öneri listemizin son kitabı, önceki önerilerimizden farklı olarak, öykü ya da roman türünde değil, bilgi ve veri odaklı bir içerik sunuyor. Kalpazanlık kavramını farklı bir boyutta ele alarak okuyuculara yeni bir perspektif kazandırıyor. Amerikalı iktisatçı Murray Rothbard tarafından kaleme alınan Yasal Kalpazan, devletin para basma rolündeki tekelciliğini, bu tekelin doğurduğu sonuçları ve enflasyon üzerindeki etkilerini alışılmışın dışında bir bakış açısıyla inceliyor.