Genco Erkal – Marx’ın Dönüşü | Tiyatro Önerisi ve İncelemesi
Geçtiğimiz günlerde ekonomik sistemlerin hayatımıza olan yansımalarını konu edindiğimiz içeriğimizde, ekonomik düzenin insan üzerindeki etkisini en çarpıcı biçimde ele alan tiyatro eserlerini listelemiştik. Öneri listemizin başında yer alan eserlerden ‘’Marx in Soho’’ adlı tek kişilik tiyatro oyunu, Amerikalı tarihçi ve oyun yazarı Howard Zinn tarafından 1999 yılında yazıldı. Özüm Özgülgen tarafından Türkçeye çevrilen eser, Aykırı Yayınevi tarafından 2002 yılında ‘’Marks Döndü’’ adıyla yayınlanmıştır.
Ünlü Türk tiyatro oyuncusu Genco Erkal tarafından güncellenen oyun, 1969 yılında kurmuş olduğu Dostlar Tiyatrosu tarafından, ‘’Marx’ın Dönüşü’’ adıyla 2009 yılında sahnelenmiştir. Sahnelendiği tarih itibariyle, hem Dostlar Tiyatrosu’nun 40. yılına denk gelişi, hem de 2008 yılında önce ABD’de başlayan daha sonrasında bütün dünyaya yayılan finansal krizin yaşanmasından sonra akıllara Karl Marx’ın gelmesi, oyunu anlamlı bir zamanlamaya sahip kılıyor. Marx, iktisadi krizler teorisinde, kapitalist süreç içerisinde kâr oranlarının düşmesi yönünde eğilime sahip olduğunu ve bunun da kapitalizmi krizlere sürekli gebe bir hale getirdiğini açıklar.
Aslında Marx, kapitalizmin kendi iç dinamiği sonucu krizleri tetiklediğini savunmaktadır. Yaşanan ekonomik krizlerin sonucu olarak, Karl Marx sürekli hatırlanır ve akıllarda yer alır oldu. Oyun, ‘’Marksizm öldü’’ argümanına, yaşanan ekonomik problemleri ve 2008 krizini Marx’ın seneler önce kapitalizm hakkında bildirdiği görüşlerini sunarak karşı çıkıyor. “Marks öldü diyenler size engel olamadı. Evet aslında öldüm ben, ama ölmedim de, işte size diyalektik” cümlesiyle başlayan oyunda, dünyaya yeniden dönen Marx, Londra Soho yerine yanlışlıkla New York Soho’ya iniş yapıyor.
Marx’ın hayatını ve düşüncelerini konu edinen bu oyun, Marx’ın öldüğünü ama aslında ”ölmediğini” yani düşüncelerinin hala geçerli ve canlı olduğunu gösteriyor. Bunu yaparken, Marx’ın eşi Jenny, en yakın arkadaşı Friedrich Engels ve fikirsel olarak ayrılıklar ve tartışmalar yaşadığı Bakunin gibi yaşantısında ve fikirlerinde önemli role sahip kişiler yer alıyor. Diğer bir yandan, Marx’ın üç çocuğunun ölümü, Avrupa’da yaşanan 1848 devrimleri, Paris Komünü gibi hayatında yaşamış olduğu önemli olaylardan da kesitlere yer veriliyor. Marx’ın düşüncelerinden hareketle, kapitalist sisteme eleştiri getiren oyun, kapitalizmde krizlerin son bulma ihtimalinin olmadığını, bunun da ancak sistemin değişmesiyle olabileceğini aktarırken, ”Bu benim dünyaya ikinci gelişim. İsa gelecek demişlerdi, o gelemedi ben geldim. Marks geldi.” cümlesiyle sona eriyor.
Erkal’ın mükemmel oyunculuğuyla tek başına sahnelediği oyun, gerek izleyici tarafından kolayca anlaşılabilir bir dile sahip oluşu gerekse sade bir dekor ve sahne tasarımıyla izlemeye değer. Marx’ın hayat mücadelesine konuk olduğumuz oyun, 1 saat 20 dakika sürüyor. Covid-19 pandemisini yaşadığımız ve herkesin evinde kalmak zorunda olduğu günlerde Genco Erkal tarafından Youtube üzerinden herkesin erişimine açılan Marx’ın Dönüşü oyununu, aşağıdan tıklayarak izleyebilirsiniz.
