Bernie Madoff Kimdir? Tarihin En Büyük Ponzi Dolandırıcısı
Bernard Lawrence Madoff, bilinen adıyla Bernie Madoff, 29 Nisan 1938 tarihinde New York’un Queens bölgesinde doğdu. Madoff göçmen bir geçmişe sahip olup, ailesi Yahudi kökenlidir. Madoff’un dedeleri ve büyükdedeleri daha iyi yaşam koşulları ve fırsatlar arayışıyla Avrupa’dan, özellikle Polonya ve civarındaki ülkelerden Amerika Birleşik Devletleri’ne göç etmişlerdir.
Üç çocuklu bir ailenin ortanca çocuğu olarak dünyaya gelen Madoff’un, Sondra isminde bir ablası ve kendisinden küçük Peter isminde bir erkek kardeşi vardı. Babası Ralph Madoff, önceleri tesisatçılık işiyle uğraşmış olsa da, ilerleyen zamanlarda finans sektörüne adım atarak broker (borsada alım ve satım işlemlerine aracılık ederek karşılığında komisyon alan kişi) olarak çalışmaya devam etti. Annesi Sylvia Madoff ise ev hanımıydı.
Çocukluğu, doğup büyüdüğü Queens bölgesinde geçen Madoff, ilköğrenimini burada tamamladı ve 1956 yılında Queens’te yer alan Far Rockaway High School’dan mezun oldu. Lise mezuniyetinin ardından, Amerika Birleşik Devletleri’nin Alabama eyaletinde bulunan Alabama Üniversitesi’ne kayıt oldu. Madoff bir yıl boyunca Alabama Üniversitesi’ne devam etmesinin ardından, New York’ta bulunan Hofstra Üniversitesi’ne geçti ve 1960 yılında siyaset bilimi bölümünü tamamlayarak, lisans derecesiyle mezun oldu.
Ebeveynlerinin çalıştığı işler, özellikle babasının borsacı olmasından dolayı erken yaşlarda iş dünyasına ilgili olmaya başladı. Üniversitedeyken Ruth Madoff (evlenmeden önceki soyadı ile Ruth Alpern) ile evlendi. 1960 yılında, üniversiteyi bitirdikten hemen sonra, 5.000 dolar başlangıç sermayesi ile (2023 karşılığı ile 51.000 dolar) Bernard L. Madoff Investment Securities LLC. adlı kendi yatırım şirketini kurdu. Bernie Madoff, Brooklyn Hukuk Fakültesi’nde kısa bir süre hukuk eğitimi aldıysa da, kendi işini kurmasından dolayı eğitimini tamamlayamadan ayrıldı.
Bernie Madoff, kayınpederi Saul Alpern’in yönlendirmeleri ve bağlantılarından yararlanarak, kurmuş olduğu yatırım şirketinin işlem hacmini kısa bir sürede artırmayı başardı. ABD’li iş insanı Carl J. Shapiro, 100.000 dolar yatırım ile şirketin ilk müşterilerindendi. Şirket, başlangıçta kendi veya müşterileri adına menkul kıymet alım satımı yaparak hizmet veriyordu. Madoff, şirketini büyütmek ve diğer şirketlerle rekabet edebilmek için bilgisayar teknolojisine yatırım yaparak, yenilikçi bilgisayar bilgi teknolojisini kullanmaya başladı.
Madoff’un şirketi NASDAQ borsasının kurulmasına ve bilgisayarlı işlem teknolojilerinini gelişmesine katkıda bulunan şirketlerden biriydi. 1990’lı yılların başlarında Bernie Madoff, NASDAQ borsasının başkanı oldu ve bu görevini üç yıl boyunca sürdürdü. Madoff’un kurmuş olduğu yatırım şirketi, 41 yıl şahıs şirketi olarak faaliyet gösterdikten sonra, 2001 yılında Madoff’un tek hissedar olduğu bir limited şirket olarak faaliyetlerine devam etmeye başladı.
Madoff’un şirketinin işlem hacmi artarak büyümeye devam ediyordu. Öyle ki, NASDAQ borsasının en büyük piyasa yapıcısı ve 2008 yılında S&P 500 hisselerinde en büyük altıncı piyasa yapıcı haline gelmişti. Bernie Madoff, zengin ve etkili iş insanlarıyla yakın arkadaşlıklar kurdu, onlara iyi getiriler sağladı ve daha fazla yatırımcı çekmek için bağlantılarını kullandı. Ayrıca finansal düzenleyicilerle de sağlam ilişkiler geliştirmişti. Madoff’un fonunda herkes yer alamazdı, onun fonunda yer alabilmek bir prestij meselesi haline gelmişti. Bu süreç içerisinde, sektördeki yerini sağlamlaştıran ve ismini geniş çevrelere duyuran Madoff’un şirketi düzenli olarak yüksek getiri sağladığını iddia ederek yatırımcılardan büyük miktarlarda para topluyordu.
Madoff’un gerçekte yaptığı ise, müşterilerinden topladığı fonları, nakit çekmek isteyen mevcut müşterilere ödeme yapmak için kullanmaktı. Bu geri ödemeleri gerçekleştirebilmek için yeni yatırımcılar bularak onların sermayesini kullanıyordu. Bu aslında, bir ponzi sistemiydi. Daha önce sitemizde paylaşmış olduğumuz Ponzi Sistemi Nedir? Nasıl Çalışmaktadır? isimli yazımızda da bir örnek üzerinden bahsetmiş olduğumuz üzere, karakteristik özelliklere sahip bu sistem, temelde sisteme yeni girenlerin kaynaklarıyla eskiden beri sistemde var olanları fonlamak üzerine kuruludur. Ponzi sisteminin diğer bir karakteristik özelliği ise yeni yatırımcı bulamadığı zaman eninde sonunda bir gün batmaya mahkumdur. Ayrıca, ponzi sistemi hakkında daha fazla bilgi edinmek için Ponzi Sistemini Daha İyi Anlayabilmek İçin 5 Kitap Önerisi içeriğimize de göz atabilirsiniz.
Finansal piyasalarda sürekli olarak yüksek getiriler elde edebilmek başarması oldukça zor bir durumdur. Madoff’un sürekli yüksek getiriler sağladığı iddiaları, bazı yatırım uzmanları ve finans dünyasındaki kişiler arasında şüphe uyandırmaya başladı. O dönemlerde portföy yöneticiliği yapan ve adli muhasebe ve finansal dolandırıcılık araştırmacısı olan Harry Markopolos, Bernie Madoff’un faaliyetleri hakkında endişelerini dile getirdi ve ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu’na (Securities and Exchange Commission (SEC)) belgeler sunarak bu konuda defalarca uyarılarda bulundu fakat SEC, Harry Markopolos’un sunmuş olduğu delilleri ciddiye almadı. SEC, 1990’lardan itibaren birkaç kez Madoff’un şirketini soruşturdu, ancak her seferinde Ponzi şemasını ortaya çıkaracak yeterli delil bulunamadı veya soruşturmalar yeterince derinlemesine yapılmadı. Bunda en büyük etkenin ise Bernie Madoff’un finans sektöründe oldukça nüfuzlu olmasıydı.
Bernie Madoff, şirketinin önemli pozisyonlarında ailesine görevler vermişti. Bernie Madoff’un iki oğlu, Mark ve Andrew Madoff, şirkette önemli roller üstleniyorlardı. Şirketin farklı departmanlarında ve operasyonlarında görev alıyorlardı. Bunun yanı sıra, Bernie Madoff’un erkek kardeşi Peter Madoff ve eşi Ruth Madoff şirkette aktif olarak görev alıyordu. Peter Madoff, şirketin Baş Uyum Görevlisi (Chief Compliance Officer) olarak, kardeşi Bernie ile 40 yılı aşkın bir süre çalışmıştır. Peter Madoff, firmanın kullandığı bilgisayarlı ticaret sisteminin oluşturulmasına yardımcı olmuş ve kızı Shana Madoff Swanson, şirkette uyum görevlisi ve avukat olarak onun için çalışmıştır.
Bernie Madoff’un kurmuş olduğu Ponzi sistemi, 2008 yılında ortaya çıktı. 2008 yılında yaşanan finansal kriz sırasında, birçok yatırımcı paralarını geri çekmek istedi. Madoff, yatırımcılara ödeme yapabilmek için yeni yatırımcılardan para alıyordu. Ancak kriz nedeniyle yeni yatırımcı bulmak zorlaştı ve mevcut yatırımcıların taleplerini karşılayamaz hale geldi. Bu da, kurmuş olduğu ponzi sisteminin çökmesine yol açtı. Aralık 2008’de Madoff, oğullarına şirketinin aslında devasa bir Ponzi sistemi olduğunu itiraf etti. Oğulları, hemen avukatlarına haber vererek yetkililere durumu bildirdi. Bernie Madoff, 11 Aralık 2008 tarihinde tutuklandı. Tutuklandıktan sonra ortaya çıkan zarar yaklaşık 64.8 milyar dolardı. Madoff, 29 Haziran 2009’da 150 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Eşi ve çocukları herhangi bir suçlamayla karşılaşmadı ancak Ruth Madoff, sahip olduğu mali varlıklarının büyük bir kısmını kaybetti. Oğullarından Mark Madoff, babasının tutuklanmasının üzerinden tam 2 yıl geçtiği gün intihar etti. Diğer oğlu Andrew Madoff ise 2014 yılında lenfoma nedeniyle hayatını kaybetti. Madoff’un erkek kardeşi Peter ise suçunu kabul etti ve 10 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Bernie Madoff, yaklaşık 12 yıl hapishanede kaldı ve 14 Nisan 2021’de öldü.
Bernie Madoff’un kurduğu Ponzi sisteminin çökmesi sonucunda yaklaşık 65 milyar dolarlık bir kayıp yaşandığı tahmin edilmektedir. Madoff ve ailesine ait varlıklara el konularak, bu varlıklar satışa çıkarıldı ve elde edilen gelir, mağdur yatırımcılara geri ödenmek üzere kullanıldı. Varlık satışından yapılan geri ödemeler, yatırımcıların kaybettikleri paraların bir kısmını telafi etmeyi amaçladı. Ancak, birçok yatırımcı, fona koymuş oldukları paranın tamamını geri alamadı.
Bernie Madoff’un kurmuş olduğu ponzi sisteminin ortaya çıkması, dünya gündeminde oldukça büyük bir yankı uyandırdı. Öyle ki, Madoff’un yürüttüğü Ponzi sistemi, tarih boyunca bilinen en büyük mali dolandırıcılık olaylarından biridir ve bu nedenle “tarihin en büyük dolandırıcısı” olarak anılmaktadır. Yaşanılan bu dolandırıcılık skandalı yalnızca tarihe geçmekle kalmadı aynı zamanda belgesel, film ve kitaplara konu oldu.
2017 yılında yayınlanan The Wizard of Lies (Türkçe Yalanlar Büyücüsü) filmi, Bernie Madoff’un hayatını ve kurduğu Ponzi sistemini konu almaktadır. Filmin başrolünde bulunan ünlü oyuncu Robert De Niro, Bernie Madoff’u canlandırıyor.
2023 yılında Netflix platformu üzerinden yayınlanan ve sitemizde de incelemesine yer verdiğimiz ”Madoff: Wall Street Canavarı” isimli bir diğer belgesel ise, Netflix Üzerinden İzleyebileceğiniz Ekonomi ve Finans Alanında 20 Belgesel içeriğimizdeki listede de yer alıyordu. Ayrıca, Bernie Madoff’un kurmuş olduğu sistemle oldukça benzer bir hikayeye sahip ve geçtiğimiz 2023 yılında ülkemizde yaşanılan ”44 Milyon Dolarlık Ponzi Dolandırıcılığı: Seçil Erzan Fonu’nun Hikayesi” isimli içeriğimize de göz atabilirsiniz.
