Shrinkflasyon Nedir? Nasıl Anlaşılır?

2019 yılında Çin’de başlayan ve hızlı bir şekilde dünyanın diğer bölgelerine sıçrayan COVID pandemisi, ülke yönetimlerinin pandemi ile mücadele etmek için almış oldukları kararlar ve uygulamış oldukları politikalar sonucunda dünya ekonomisinde birtakım aksaklıklara yol açmıştır. Virüsün giderek yayılması sonucunda, dünya çapında birçok fabrikada üretim durma noktasına gelerek yarı zamanlı üretime geçilmiştir. Yayılımın azalması için, ülkeler arası uçuşlar ve ticaret bir süreliğine durmuştur. Diğer bir yandan, lojistik problemleri de baş göstermiştir.

Devletlerin almış oldukları sosyoekonomik kararların yanı sıra, Merkez Bankaları da pandeminin yaratmış olduğu olumsuz etkileri ortadan kaldırmak amacıyla, ekonomi yönünden bir dizi politikalar uygulamışlardır. Bu yönde uygulanan politikalara baktığımız zaman başlıca iki karar göze çarpmaktadır. Bunlardan ilki, yapılan faiz indirimleri sonucunda faiz oranları düşmeye başlamıştır. İkincisi ise, para arzında yaşanan artıştır.

Pandeminin etkilerinin azalması sonucunda, alınan karantina tedbirleri kaldırılmıştır. Uçuş yasaklarının kalkması sonucunda turizm sektörü yeniden hareketlenmiş ve uluslararası ticaret tekrardan canlanma sürecine girmiştir. Pandemi sürecinde, para arzında yaşanan artış enflasyon olarak etkisini göstermeye başlamıştır. 2020 yılından sonraki süreçte kendini iyice hissettiren enflasyon ülkemizde de yükselişe geçmiştir. Sonraki senelerde, enflasyonun yükselişine devam etmesi ekonomi gündeminin ana konularından biri haline gelmiştir.

Alım gücünde seneler içerisinde yaşanan dramatik düşüş ve maaş zam oranlarının belirlenmesi gibi hayatımızdaki önemli konulara etki eden enflasyon, toplumun genelinde takip konusu olmuştur. Enflasyon yalnızca, ürün ve hizmetlerin fiyat artış hızını temsil etmekle kalmayıp, kendi içerisinde farklı çeşitlerini de barındırmaktadır. Bu yazımızda, aslında hepimizin gizliden gizliye fark ettiği fakat adını pek bilmediği bir enflasyon türüne açıklık getireceğiz.

İngilizcede ”shrink” (küçülmek) ve ”inflation” (enflasyon) kelimelerinin birleşmesiyle oluşan ”shrinkflation” Türkçe okunuş olarak ”şirinkfleyşın” şeklindedir. En basit tabiriyle, bir ürünün fiyatının sabit kalarak gramajının düşürülmesinde kullanılan bir ekonomi terimidir. Bu şekilde, ürünün fiyatında herhangi bir değişiklik olmadan, gramajında oynama yapılarak aslında gizli bir zam yapılmaktadır.

“Shrinkflation” teriminin bugünkü anlamıyla ilk kullanımı İngiliz ekonomist Pippa Malmgren’e atfedilmiş olsa da aynı terim daha önce tarihçi Brian Domitroviç tarafından hem küçülen hem de yüksek enflasyona maruz kalan bir ekonomiyi ifade etmek için kullanılmıştı.

Enflasyonun artması sonucunda, ürünlerine zam yapmak istemeyen bazı üretici firmalar bu yöntemi uygulamaktadır. Tüketicileri, ürün fiyatına zam gelmemiş gibi ”psikolojik” açıdan etkilemeye çalışan bu yöntem, alım gücünü düşürücü yönde etki etmektedir. Shrinkflasyon, aynı ücreti ödeyerek daha az miktarda ürüne sahip olmamıza neden olmaktadır.

Shrinkflasyon Nasıl Anlaşılır?

Enflasyonun artışı nedeniyle son senelerde oldukça yaygın hale gelen Shrinkflasyon örneklerini birçok üründe görebilmemiz mümkündür.

• Eskiden bitirmekte zorlandığınız çikolatanın artık birkaç ısırıkta bitiyor olması,
• Temizlik malzemelerinin ve kağıt havluların gözle görülür biçimde neredeyse yarı yarıya küçülmesi,
• Cips paketlerinin içerisindeki ‘’cips’’ miktarının azalıp ‘’hava’’ miktarının artması,
• Sürekli gittiğiniz restoranlarda eskiden doyarken şimdi yediğiniz yemek porsiyonlarının artık doyurmuyor olması,
• Teknolojik cihaz üreten firmaların, şarj aleti ve kulaklık gibi aksesuarları telefondan ayrı olarak satmaya başlaması,

Bunun gibi daha birçok farklı örnek sıralanabilir. Eğer yukarıda saymış olduğumuz maddelerden birkaçını fark ettiyseniz, o üründe yaşanan bir shrinkflasyon durumundan söz edebiliriz.